Samowola budowlana to jeden z terminów w prawodawstwie dotyczącym budownictwa, który ma bardzo szeroki zakres i niezbyt precyzyjnie określone ramy prawne, co sprawia, że w wielu przypadkach sporne sprawy rozstrzygane są latami, a postępowania toczą się na wszystkich szczeblach polskiego wymiaru sprawiedliwości. Jakie są konsekwencje prawne dla inwestorów? Jak można się ustrzec przed dotkliwymi karami oraz co należy zrobić gdy błąd zostanie już popełniony?
Zdarzają się sytuacje, że przejmujemy budynek postawiony nielegalnie według projektu domu. Wtedy trzeba ustalić kiedy budowa została zakończona. Od tego zależy dalsze postępowanie. Jeśli do 1. 01. 1995, obowiązuje ustawa z 1974 r, jeśli po tej dacie, stosujemy się do ustawy współczesnej. Jest to o tyle istotne, że według starszej procedury nie trzeba wnosić opłaty legalizacyjnej. Według nowej ustawy, opłata wynosi 50. 000 zł.
Przepisy zmieniły się wraz z kolejną nowelizacją Ustawy „Prawo budowlane”, która weszła w życie 28. 06. 2015. Według nowych przepisów samowolą jest rozpoczęcie i prowadzenie robót bez: wymaganego pozwolenia na budowę lub bez wymaganego zgłoszenia dotyczącego budowy w przypadku istotnego odstępstwa od przyjętego projektu budowlanego. Reguluje to art. 48 Ustawy „Prawo Budowlane” jednak przyjmuje się, że samowolą są również każde działania po zakończeniu procesu budowy gdy:
- inwestor nie przedstawi wymaganego pozwolenia na użytkowanie lub,
- zatwierdzenia o zakończeniu budowy.
Przez lata w naszym kraju obowiązywały najróżniejsze zasady abolicji samowoli budowlanych. Obecnie procedury legalizacji samowoli budowlanej należą do najbardziej restrykcyjnych w UE. Złamanie przepisów obejmuje głównie budynki gospodarcze, nielegalnie nadbudowane piętra lub powszechne przebudowy domów jednorodzinnych. Najpoważniejszą konsekwencją samowoli budowlanej jest konieczność rozbiórki powstającego obiektu na mocy decyzji inspektora nadzoru budowlanego. Oczywiście w większości przypadków najpierw zarządzane jest wstrzymanie robót. Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że art. 90 mówi o odpowiedzialności karnej związanej z popełnieniem przestępstwa samowoli budowlanej.
